Όλοι έχουμε δει παιδιά ενός ή δύο ετών, που αρχίζουν να απομακρύνονται από τη μαμά ή τον μπαμπά και, αφού κάνουν μερικά βήματα, γυρίζουν να κοιτάξουν αν οι γονείς τους είναι ακόμα εκεί. Αυτή η μικρή κίνηση σηματοδοτεί έναν ασφαλή συναισθηματικό δεσμό μεταξύ του παιδιού και του γονέα. Αυτού του είδους ο δεσμός είναι σημαντικός για την υγιή ανάπτυξη του παιδιού.
Το να μεγαλώνει κανείς παιδιά που να νιώθουν συναισθηματική ασφάλεια περιλαμβάνει δύο σημαντικές έννοιες. Πρώτον, το παιδί χρειάζεται να νιώθει ανακούφιση, όταν το χρειάζεται, και δεύτερον, να έχει την ελευθερία να εξερευνά τον κόσμο. Ακούγεται απλό, αλλά στη δίνη της καθημερινότητας μπορεί να γίνει πολύπλοκο. Είναι, ωστόσο, πολύ σημαντικό, καθώς δεκαετίες έρευνας έχουν αποδείξει πως τα παιδιά που βιώνουν συναισθηματική ασφάλεια είναι πιο υγιή, πιο χαρούμενα, πιο κοινωνικά, τα καταφέρνουν καλύτερα στο σχολείο, εμπιστεύονται τους ανθρώπους και τον κόσμο και έχουν καλύτερες σχέσεις, τόσο ως παιδιά όσο και ως ενήλικες μεγαλώνοντας.
Τι σημαίνει ο ασφαλής συναισθηματικός δεσμός;
Στο βιβλίο “Raising a secure child”, ο ασφαλής συναισθηματικός δεσμός περιγράφεται ως «η εμπιστοσύνη και η σιγουριά που έχει κανείς στον εαυτό του και στον άλλο» σε καθημερινή βάση. Είναι η αίσθηση ότι σε αγαπούν και σε υποστηρίζουν, ό,τι κι αν γίνει. Κι όταν τα παιδιά νιώθουν ασφάλεια, ένας ολόκληρος κόσμος από πιθανότητες ανοίγεται μπροστά τους!
Σε γενικές γραμμές, τα παιδιά από βρέφη έχουν ανάγκη τους γονείς ή τους ανθρώπους που τους φροντίζουν – άλλες φορές έχουν ανάγκη να είναι κοντά και να παρέχουυν φροντίδα και ανακούφιση κι άλλες φορές χρειάζονται να εξερευνούν τον κόσμο γύρω τους. Ο ρόλος του γονιού είναι να αντιλαμβάνεται τι έχει ανάγκη το παιδί εκείνη τη στιγμή και να αντιδρά κατάλληλα. Σε αρκετές περιπτώσεις, ωστόσο, οι γονείς δυσκολεύονται να κατανοήσουν τι έχει ανάγκη το παιδί. Οι δυσκολίες αυτές μπορεί να συνδέονται με τις παιδικές εμπειρίες των ίδιων των γονιών, με το είδος δεσμού που είχαν εκείνοι ως παιδιά με τους δικούς τους γονείς, γεγονός που μπορεί να παρέμβη στη δημιουργία ασφαλούς συναισθηματικού δεσμού με το δικό τους παιδί.
Για παράδειγμα, συχνά δουλεύοντας με γονείς ακούω «Α, δεν τον παίρνω πολύ αγκαλιά, γιατί θα κολλήσει πάνω μου!». Αυτή η μητέρα ξεχνάει ότι, για να γίνει κανείς αυτόνομος, πρέπει πρώτα να νιώσει συναισθηματικά ασφαλής. Από την άλλη πλευρά, ακούω, επίσης, «Μα πώς να την αφήσω να φάει μόνη της; Αφού δεν τα καταφέρνει!», ενώ το παιδί δείχνει ξεκάθαρα σημάδια ότι θέλει να ανεξαρτητοποιηθεί από τη μαμά του, τουλάχιστον στο βαθμό που της επιτρέπει η ηλικία της. Αυτή η μαμά νιώθει άγχος ως προς την αυτονόμηση του παιδιού και με τον τρόπο που λειτουργεί μεταδίδει το άγχος στο παιδί, που κατά συνέπεια θα νιώθει ότι ο κόσμος δεν είναι ασφαλής ή ότι το ίδιο δεν τα καταφέρνει να λειτουργήσει μέσα στον κόσμο. Το παιδί αυτό πιθανό να εξαρτάται πολύ από τους γονείς του μεγαλώνοντας. Στις περιπτώσεις αυτές, είναι σημαντικό οι γονείς να αναγνωρίσουν τα δικά τους συναισθήματα και να τα διαχειριστούν μέσα από την προσωπική τους θεραπεία.
Καθώς οι γονείς είναι τα πιο σημαντικά για το παιδί πρόσωπα σε τόσο μικρή ηλικία, είναι σημαντικό οι ίδιοι οι γονείς να δίνουν σημασία στα δικά τους συναισθήματα και πώς αυτά επικοινωνούνται στα παιδιά τους. Ακόμα και τα βρέφη αντιλαμβάνονται την ανυπομονησία αντί για τη διευκόλυνση, την ένταση αντί για την ανακούφιση, το επιτηδευμένο αντί για το αυθεντικό συναίσθημα στις αντιδράσεις των γονιών τους. Αυτά τα «συναισθηματικά βαρόμετρα» μπορούν να αντιληφθούν την παραμικρή αλλαγή στη συναισθηματική ατμόσφαιρα, τον ανεπαίσθητο αναστεναγμό, τη λοξή ματιά, την αλλαγή στον τόνο της φωνής και οποιαδήποτε αλλαγή στη γλώσσα του σώματος.
Βέβαια, κανείς δεν μπορεί να είναι απόλυτα συντονισμένος με κάποιο άλλο άτομο. Για την ακρίβεια, μικρές και μεγαλύτερες ρήξεις στις σχέσεις των ανθρώπων γίνονται συχνά, οπότε εξίσου σημαντικός είναι και ο τρόπος αποκατάστασης των σχέσεων. Τα παιδιά δε βάζουν βαθμό στους γονείς τους, αλλά τα ενδιαφέρει κατά πόσο η σχέση είναι γενικά ασφαλής και αξιόπιστη. Για το λόγο αυτό, είναι πιο σημαντικό οι γονείς να εστιάζουν στα συναισθήματα των παιδιών τους εκείνη τη στιγμή και να τα μαθαίνουν να τα διαχειρίζονται, παρά να προσπαθούν συνεχώς να τα προετοιμάσουν για το μέλλον.
Το να είναι κανείς γονιός δεν είναι εύκολο. Όμως, γίνεται ευκολότερο, αν οι γονείς έχουν στο μυαλό τους ότι αυτό που χρειάζονται περισσότερο τα παιδιά είναι να νιώθουν ότι οι γονείς τους είναι εκεί για αυτά και τα συναισθάνονται.